Sadik Reçi
Arsimi është fortesa e lirisë, arma e demokracisë, shpresa e lirisë,
mburoja e djelmërisë dhe gëzimi i shekullit. Me fat janë kombet që e presin.
Henry Van Duke.

MËSUAM TË BËHEMI MËSUES
Kujtime dhe përjetime

Shkollën e Mesme Pedagogjike “17 Nëntori”, Tiranë, ish Instituti femëror
“Nëna Mbretëreshë”, lartësohet përgjatë “Rrugës së Elbasanit”, përballë
ndërtesës së Akademisë së shkencave. Veprimtaria e saj ndër vite, në kohë
qetësie dhe trazirash politike e ushtarake, sjell e trashëgon kujtime dhe
përjetime ndër vite, te ish nxënësit për shumë breza. Në gjykimin dhe njohjen
time, të njëjtat ndjesi ndjejnë për shkollat e tyre edhe nxënësit e shkollave
pedagogjike të shpërndara në mbarë vendin, si “Normalja” e Elbasanit, dhe të
tjerat, në Shkodër, Berat, Vlorë, Fier, Gjirokastër, Korçë, etj, etj.
Eh… sa breza mësuesish u përgatitën në këto shkolla mësuesie dhe u
shpërndanë në të gjithë vendin si “Misionarë të dijes dhe edukimit”, duke
punuar me përkushtim dhe idealizëm.
Nuk po them gjë të re në jetën dhe veprimtarinë e shkollave
pedagogjike, por këtu merrnim të gjithë elementët e mësimit dhe edukatës së
punës për t’u bërë mësues. Jo thjesht teorike e praktike, por të qëndrueshme,
pasi kërkohej që rregulli e disiplina të njihej e të zbatohej nga ne. Dhe,
kontrollohej për të qenë të bindur në përditësinë e veprimeve tona.
Ne ishim të vegjël dhe përpiqeshim t’i zbatojmë të gjitha kërkesat. Vonë
kur u rritëm e kuptuam se sa të dobishme ishin, jo thjesht si mësime për
profesionin, për të mësuar vocërrakët në fshat dhe qytet, shtrirë më tej në të
katër anët e vendit, por më së shumti edhe për vete, për t’i zbatuar në jetën
tonë të përditshme.
Nuk e kam gabim të bëj një pyetje për kolegët mësues të të gjitha
kohëve: – Kur njeriu mësohet të njohë rregullat dhe të veprojë duke u
mbështetur në rregulla e ligje, në vogëli apo kur të jetë i rritur…..?
Nuk pres përgjigje pasi e di mirëfilli përfundimin logjik të mendimit,
kështu e di edhe përgjigjen, pasi urtësia popullore ka një fjalë të urtë: “Kali
mësohet të vrapojë me revan, sa është mëz i ri, pasi po u rrit nuk mësohet
kurrë”. Ndërsa filozofi i lashtësisë Sokrati, na thotë: “Të edukosh, do të thotë
të ndezësh një flakë e jo të mbushësh një enë”.
Këtu vinin brezat 14-15 vjeçar, ashtu su unë, në moshë shumë të njomë
fëminore dhe merrnin dije shkencore, letrare, gjuhësore, historike,
njëkohësisht edhe shprehitë e sjelljes në punët vetjake dhe në grup. Orari i
veprimeve, disiplina e vendosur, e kërkuar dhe zbatuar nga të gjithë, ishte hapi
i parë që kuptoje se jeton në jetë kolektive, mes shokësh e shoqesh. Ndarja e
punës dhe llogaritja e kohës, ishte sekreti që duhet të mësonte gjithkush nga
ne nxënësit e vegjël. Disiplina dhe rregulli mbizotëronte kudo dhe mësuesin e
shikonim si perëndi e zbritur në tokë për të na mësuar ne.
Kërkesa për rregull u bë pjesë e pandarë e vetëdijes sonë gjatë gjithë
veprimtarive, një lloj mirëkuptimi dhe bashkëpunimi i heshtur mësues-nxënës.
As sot, pas kaq vjetësh mësues, nuk di si t’i ndaj detyrat dhe të drejtat e
nxënësve, ato janë bashkë, madje duhet të peshojnë më shumë detyrat, pastaj
të kërkojmë të drejtat, duke përfshirë edhe ato të mësuesve tanë, të cilat ishin
në një peshore të baraspeshuar.
Le të më kritikojnë kolegët, kur shprehem se në ditët e sotme nëpër
shkolla, më shumë dhe me zë të lartë kërkohen të drejtat e nxënësve, duke
lënë pas dore detyrat. Një temë e rrahur disa herë nëpër artikujt që botoheshin

dikur në gazetën tonë “Mësuesi”. E përfytyroni një çast të vetëm: A thua se
mësuesi pret te dera e klasës me shkop në dorë, të ndëshkojë nxënësit e
tij……. Sikur ai dhe vetëm ai, është personi më kryesor që i shkel të drejtat e
nxënësve……..! O zot….. Ç’po ndodh kështu…..!?
Edhe pas kaq vjetësh, si në sy e kam pamjen: “Te porta e shkollës
qëndronte roja, Xha Hasani, një burrë i shkurtër dhe i prerë në fjalë, që të
detyronte ta dëgjoje dhe mos kundërshtoje”. Sot e kuptojmë sa i rëndësishëm
ishte ai post për ecurinë dhe zhvillimin normal të mësimit dhe veprimtarive
gjatë gjithë kohës që ne ishim në mësim. Që aty fillonte rregulli. Xha Hasani
nuk lejonte askënd të futej dhe të dilte pa lejë në shkollë. Sa mirë bënte!
Mjedisi në oborr dhe nëpër klasa, të detyronte të respektoje punën e
përbashkët dhe të të tjerëve, si në mbajtjen dhe kujdesin ndaj luleve, ashtu
edhe të bibliotekës, laboratorëve, orendive shkollore, etj.
Si sot më kujtohen bangot prej dërrase, jo vetëm të pastra e të
rehatshme, me një lloj pjerrësie që shikimi dhe veprimet tona për këndim e
shkrim, të mos na lodhnin, madje na detyronin që të rrinim drejt, pa qenë
nevoja të përkuleshim, apo të shtrembëroheshim mbi librin apo fletoren.
Në klasa dhe korridore mbizotëronte qetësia, veç në pushimet mes
orëve dhe pushimi i madh, shkolla gumëzhinte si koshere bletësh, nga zërat
gazmor të nxënësve, si cicërima zogjsh të lirë e të shpenguar.
Nuk mund të kuptohet ecuria normale e një shkolle pa disiplinë, jo
vetëm në klasë, por edhe në oborr, në terrenin sportiv, në mencë, në konvikt,
në klasë dhe në orët e studimit, etj, etj. Askush nuk mund ta mohojë se shkolla
është një institucion pune, madje edhe mësimi është një punë e vështirë, që
kërkon mençuri, durim, vullnet e përqendrim të vetëdijshëm. Kërkesa që, jo të
gjithë kanë dëshirën dhe synimin t’i përmbushin. E thënë pak më ndryshe: – Të
gjithë do të bëheshin dijetare, shkencëtarë, profesorë e doktor shkencash, gjë
që nuk ndodh në asnjë shkollë dhe në asnjë vend të botës. Që mos e cungoj
mendimin, më duhet të shprehem pak letrarisht: – Lëndina është e bukur kur ka
shumë lule dhe dielli i ngroh të gjitha njësoj, por secila ka ngjyrë dhe aromë të
veçantë. Këta janë talentet, që zgjidhen e ushqehen nga mendja dhe dora e
mësuesit.
I adhuronim mësuesit tanë. E mbi të gjitha, fjala e tyre për ne ishte ligj. I
shikonim në dritë të syrit, si të pikuar nga qielli, të bindur se ata kishin ardhur
apostafat për të na mësuar dhe edukuar që të bëhemi të zotët e vetes dhe
përvojën tua përcjellim brezave. Sjellja dhe serioziteti i tyre na bënte që t’i
adhurojmë në heshtje. Disa prej tyre i kishim si model për t’i ndjekur në jetë.
Besoj se nuk ka gjë më të bukur, kur nxënësi krijon idhullin e tij, duke marrë si
shembull mësuesin e tij. Në këtë udhë mendimi, i jap të drejtë dijetarit, Guy
Kawasaki, i cili shprehet: “Nëse do krijoni monumente për njerëzit e
rëndësishëm, krijoni për mësuesit. Ata janë heronjtë e shoqërisë sonë”.
Nuk them se ne nuk bënim çapkënllëqe të moshës, kështu që nuk
mungonte edhe qortimi kur ishte e nevojshme, si formë pune nga mësuesit
tanë, përherë për të ndrequr gjërat. E veçanta e saj ishte, sidomos ngulitja në
vetëdijen tonë, për t’u bërë më të mirë, pasi e mira kudo dhe kurdoherë
pëlqehet dhe miratohet, duke i hapur shtigjet drejt suksesit në ngjitjen e
shkallëve të dijes dhe kulturës, në marrëdhëniet shoqërore, miqësore, pse jo
edhe zyrtare e shtetërore.
Kudo edukatë pune dhe estetikë në veshje dhe në rregullin e
përgjithshëm. Mbetet e paharruar puna e mësuesve tanë, plot këmbëngulje, që
tema të kuptohej që në klasë, duke na lehtësuar punën në studim dhe
përgatitjen e detyrave, si pjesë e rëndësishme e mësimit. Sa njerëzorë dhe
profesionalisht silleshin me ne, kur duke na shikuar në sy, na pyesnin: – “E

kuptuat mësimin?”, dhe ne në kor përgjigjeshim: – “Poooo!”. Ata duke qeshur
na thoshin: – Ju shoh në sy, jo aq mirë……! E shpjegojmë edhe një herë…..!
Ishte kjo mënyrë sjelljeje që na shtynte të dëgjojmë me vëmendje
shpjegimin, dhe në kohën e studimit të përqendrohemi më mirë në kërkesat
shkencore, letrare dhe gjuhësore. Çuditërisht metodat e mësuesve tanë, u
bënë udhërrëfyes në punën tonë si mësues. Këtu mos harrojmë përvojën e
“klasave ushtrimore”, ku mësuesit ishin vërtet mjeshtër të mësimdhënies.
Atëherë nuk i gjykonim shumë, ndarjen e punëve, por kur u rritëm, kuptuam sa
bukur ishin ndërthurur detyrat dhe synimet: “Atë që mësojmë në klasë, duhet
të dimë tua përcjellim nxënësve kur të dalim në jetë”.
Nuk po them gjë të panjohur në fushën e mësuesisë, por mësimi dhe
veçanërisht studimi, është një punë e “rëndë” dhe e rëndësishme për
nxënësin, Pikërisht këtu qëndron edhe sekreti i përkushtimit dhe metodave të
mësuesve tanë të ditur, që problemin e vështirë ta bëjë të lehtë për tu kuptuar
e zbatuar në detyrat tona.
Sot, pas kaq vitesh them: – Ishte forma më e bukur, më e lehtë, më e
zgjedhur dhe më e pëlqyeshme, do ta quaja “Art në mësimdhënie”, për ta
përqafuar e përvetësuar idenë dhe mendimin hap pas hapi. Ishte një lloj
frymëzim i heshtur, që na shtynte të guxojmë e të kapërcejmë vështirësitë.
Dhe, më tej të synojmë përsosmërinë në profesionin dhe misionin tonë, si
mësues. Sa gjë e bukur të jesh “Misionar”, në shërbim të mëmëdheut dhe
kombit……! “Arsimi e mbron lirinë më mirë se një ushtri”. – Do të thoshte
Parashqevi Qirjazi, në vitet kur luftohej për liri dhe shkollë shqipe.
A nuk e kini vënë re kolegë të nderuar, se shumë herë porositë: “Duhet
të bëni”, nuk ngjisin në vetëdijen e nxënësit, pavarësisht përsëritjes që kthehet
në bezdi: “Duhet të bëni…..”. Këtu gjen vend metoda: “Ejani ta bëjmë bashkë”,
dhe suksesi është i mirëpritur.
Kujtojmë me shumë nderim mësuesit tanë, si: Besim Turdiu, Llambrini
Kallamata, Lili Tirana, profesor Bardhylin, profesorin e edukimit fizik, trajnerin
e madh Kreshnik Tartari, e plot të tjerë që ngrohtësisht na vini dorën mbi supe,
kur nuk ndjeheshim mirë, duke na pyetur butësisht: – Çfarë ke…..? Nuk
ndjehesh mirë….!? Kjo sjellje sa njerëzore aq edhe “prindërore”, na bënte që
problemi ynë të kalohej shpejt.
I gjithë ky shkrim i imi, ndjehet si një rikujtim i ndjesive më të bukura, të
kaluara e të përjetuara në vitet e shkollës “Pedagogjike”, ku mësuam dhe u
bëmë mësues, duke shërbyer e derdhur pa kursim “idealizmin tonë rinor”, në
katër anët e vendit. U përballëm me vështirësitë e kohës dhe nuk u ligështuam,
as u thyem, as u tërhoqëm. Nuk mburremi dhe nuk ka pse të kërkojmë grada e
ofiqe. Detyrën o e pranon dhe e çon deri në fund, ose tërhiqesh. Zgjidhje tjetër
nuk ka.
Ne e vlerësonim punën tonë si të “Shenjtë”, pasi u shërbente nxënësve
tanë dhe kështu duhet vlerësuar edhe nga mësuesit e rinj, që kanë marrë
përsipër të jenë “Misionarë” të dijes.
Dikush, ashtu si unë vazhduam Universitetin, duke u ngritur në shkallën
e dijes dhe kulturës, për ta vënë në shërbim të mësimit dhe edukimit të
brezave, por “metodistë” na bëri shkolla pedagogjike.
Nuk marr përsipër të mësoj njeri, në veçanti specialistët në fushën e arsimit,
por një pyetje më shpon në vetëdijen time: – Pse u mbyllën shkollat
pedagogjike, si vatra, ku mësuesi duke u rritur bëhej mësues…!? “Aq më
shumë, kur fëmijët në ciklin e ulët nuk kërkojnë dijetarë, profesorë e doktorë
shkencash, por mësues metodist, që t’i mësojë shkrim e këndim, të dëgjojë e
të flasë, të mësoj dhe të zbatojë rregullat më fillestare të mirësjelljes, që do ta
shoqërojnë gjatë gjithë jetës”. Kështu shkruan kolegu i hershëm Kadri Tarelli
në shkrimin: PSE U MBYLL SHKOLLA “NORMALE” E ELBASANIT? Pse po

shkulen simbolet e arsimit….!? Gazeta “Destinacion. Tiranë. 26, të shkurtit, 2025. Gazeta
“Dielli”. SHBA. 27. 02. 2025.
Pyetjet vijnë varg: Kaq shumë i rëndonin shtetit dhe shoqërisë…
shkollat e mësuesisë!? Është pyetja që nuk ka përgjigje dhe nuk pret
përgjigje….. Pse…!? Askush nuk beson se shteti e mbushi buxhetin duke
kursyer ca para, por dëmi që pësoi arsimi shqiptar është i pa riparueshëm.
Frutat do t’i mbledhim kur të piqen pas njëzet vjetësh. Kush e paguan
faturën….? Kush duhet të përgjigjet….?
Sot, kohët kanë sjellë ndryshime në ndërtesa dhe pajisje, sidomos
teknologjia dhe interneti, por mësimdhënia mbetet po ajo, si mijëra vite më
parë. Mësuesi bëhet dhe mbetet mësues. Pa mendjen dhe dorën e tij, rrallë
kush bëhet i ditur dhe i ndritur.
Ja si e vlerësojnë figurën e mësuesit, dy nga të diturit e botës dhe të
kombit:
. Viktor Hygo: “Dy janë nëpunësit kryesor të kombit; nëna dhe mësuesi”.
. Ndërsa filozofi ynë i ndritur Sami Frashëri, na porosit: “Mendja e një
kombi është arsimi”.
Urime dhe suksese kolegëve mësues, që përballen me të rejat,
vështirësitë dhe të papriturat e kohës…..! Meritoni nderimet dhe kujdesin më të
madh, sepse i shërbeni mbarë shoqërisë dhe kombit.
Mësuesia është më shumë mision se profesion. Meritojeni….!
Sadik Reçi
Ish mësues e drejtues shkolle. Sot pensionist.
Mars 2025.