Përgatiti: Gladiola Jorbus

                          Rreziku i zhdukjes së gjuhëve

      (Faktorët që ndikojnë në humbjen e pasurisë kulturore)

Gjuhët janë më shumë se një mjet komunikimi. Ato janë thesare të kulturës, historisë dhe identitetit të një komuniteti. Për fat të keq në botën moderne, shumë gjuhë po përballen me rrezikun e zhdukjes, dhe ky fenomen nuk është i rastësishëm. Ai pasqyron një kombinim të faktorëve socialë, politikë, ekonomikë dhe teknologjikë. Një nga shkaqet kryesore është asimilimi kulturor dhe presioni i gjuhëve dominante. Kur komunitetet përballen me nevojën për të mësuar gjuhë si anglishtja, spanjishtja apo mandarine për të pasur më shumë mundësi arsimore dhe ekonomike, gjuhët amtare lihen pas dore. Kështu që gradualisht ato shndërrohen në gjuhë që fliten vetëm nga brezat e moshuar.

Faktorë të tjerë kritikë janë urbanizimi dhe migrimi. Popullsitë që lëvizin drejt qyteteve ose jashtë vendit, shpesh përdorin gjuhën standarde ose gjuhën e shtetit të ri, duke reduktuar përdorimin e gjuhës amtare apo dialekteve në familje dhe komunitet. Ky proces çon në humbjen e përcjelljes ndër breza, i cili është një ndër treguesit kryesorë të gjuhës në rrezik.

Për më tepër, politikat arsimore dhe ligjore kanë një ndikim të madh. Në shumë vende, shkollat dhe institucionet publike nuk ofrojnë mësim ose material edukativ në gjuhët e minoritetit. Kjo jo vetëm që kufizon përdorimin e gjuhës, por krijon një perceptim se gjuha nuk ka vlerë sociale apo ekonomike. Në disa raste, historia është e mbushur me shembuj ku qeveritë kanë ndaluar përdorimin e gjuhës së një grupi të caktuar, duke përshpejtuar zhdukjen e saj.

Po ashtu, globalizimi dhe teknologjia kanë një rol të dyfishtë. Ndërsa komunikimi global dhe interneti ofrojnë mundësi për lidhje, përqindja e përmbajtjes online është kryesisht në gjuhën angleze, duke i lënë gjuhët e vogla jashtë skenës digjitale. Rinia që e përdor internetin për qëllime profesionale, studimi apo argëtimi i anashkalon gjuhët amtare.

Përveç faktorëve të jashtëm, ndikimi i perceptimeve sociale është vendimtar. Kur një gjuhë shihet si e “prapambetur” ose jo e dobishme ekonomikisht, prirja për ta mësuar dhe përdorur bie ndjeshëm. Brezat e rinj shpesh e braktisin gjuhën e tyre për t’u përshtatur me normat e shoqërisë ose për të fituar status social.

Zhdukja e një gjuhe nuk është një ngjarje e papritur, por një proces kompleks që lind nga një ndërthurje presionesh sociale, politike, ekonomike dhe teknologjike. Për të ruajtur gjuhët dhe pasuritë kulturore që ato mbartin, kërkohet ndërgjegjësim, politika mbrojtëse dhe iniciativa aktive. Mbështetja e arsimit dhe përdorimi i gjuhëve në familje, shkolla dhe komunitet është një faktor vendimtar për lëvrimin dhe transmetimin e gjuhëve. Nëse këto masa nuk merren, shumë prej gjuhëve të botës do të përfundojnë si histori të humbura që nuk do të mund të rikthehen më.